Υγεία: Πόσο συχνά μπορείτε να κάνετε Αξονική; Μήπως είναι προτι­μό­τερη η Μαγνητική;

Οι απεικονιστικές μέθοδοι αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις για τη διάγνωση πολλών παθήσεων. Μπορούν να απεικονίσουν με μεγάλη ευκρίνεια τα εσωτερικά μας όργανα και να δώσουν χρήσιμες πληροφορίες για δυσλειτουργίες που μπορεί να εκδηλωθούν εκεί. Είναι από τα μεγαλύτερα όπλα που διαθέτουν οι γιατροί προκειμένου να κάνουν σωστή διάγνωση και στη συνέχεια να καταστρώσουν το θεραπευτικό τους σχέδιο. Θα μπορούσε, όμως, κάποιος να υποβάλλεται σε τέτοιου είδους εξετάσεις μία φορά το χρόνο, στο πλαίσιο του τσεκάπ;
Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική. Γιατί; Tο Vita βάζει στο μικροσκόπιο αυτές τις εξετάσεις, «μετρά» την ακτινοβολία τους, εκτιμά τα υπέρ και τα κατά τους, τις ενδείξεις και αντενδείξεις τους, και λύνει όλες τις απορίες σας.
Ακτινογραφία
Ενδείξεις
• Η ακτινογραφία είναι η «εξέταση εκλογής», δηλαδή η κύρια εξέταση για προβλήματα του σκελετού και των πνευμόνων (ακτινογραφία θώρακα). Συγκεκριμένα, ενδείκνυται για διάγνωση σπασμένων οστών, πνευμονίας και πεπτικών δυσλειτουργιών.
• Ειδική ακτινογραφία χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των μαστών και είναι η γνωστή μας μαστογραφία.
Αντενδείξεις
Απαγορεύεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Πλεονεκτήματα
• Γίνεται γρήγορα.
• Υπάρχει σε όλα τα νοσοκομεία.
• Η ακτινοβολία της είναι πολύ μικρότερη από αυτήν της αξονικής.
• Κοστίζει φθηνά.
Μειονεκτήματα
• Παίρνετε μια μικρή δόση ακτινοβολίας.
• Παρέχει δισδιάστατες εικόνες με πολύ μικρότερες λεπτομέρειες από άλλες μεθόδους.
Πώς γίνεται
Η διαδικασία είναι πολύ απλή. Ανάλογα με το σημείο στο οποίο πρέπει να γίνει η ακτινογραφία, μπορεί να είστε όρθιοι, καθιστοί ή ξαπλωμένοι, και ένα μηχάνημα «φωτογραφίζει» με ακτίνες Χ το σημείο με το πρόβλημα.
Πόση ώρα διαρκεί
Απαιτούνται μόνο λίγα δευτερό­λεπτα.
Ταξιδεύοντας από την Ελλάδα στις ΗΠΑ και πίσω στην Ελλάδα, η ακτινοβολία που θα πάρουμε είναι περίπου ίση με αυτή μιας ακτινογραφίας θώρακα
Αξονική τομογραφία
Ενδείξεις
• Απεικονίζει πολύ καλά τα οστά (π.χ. κατάγματα), τον πνεύμονα και το πεπτικό σύστημα.
• Χρησιμοποιείται σε επείγουσες καταστάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί μια αιμορραγία, ένα οξύ εγκεφαλικό, οξείες παθήσεις της κοιλιάς.
• Δείχνει, επίσης, πολύ καθαρά τις αποτιτανώσεις, δηλαδή τις συσσωρεύσεις ασβεστίου στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, που παρατηρούνται σε διάφορα νοσήματα, όπως π.χ. στην αθηρωμάτωση.
Αντενδείξεις
• Απαγορεύεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Πρέπει να αποφεύγεται η διεξαγωγή αξονικής στα παιδιά και να γίνεται μόνον όταν υπάρχουν αυστηρές ιατρικές ενδείξεις. Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στην ακτινοβολία και έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, άρα και μεγαλύτερο κίνδυνο από τις παρενέργειές της.
• Αν χρειαστεί λήψη σκιαγραφικού (ουσία που βοηθά να φαίνονται καθαρότερα τα «επίμαχα» όργανα κατά την τομογραφία) και είστε αλλεργικοί, ενημερώστε τον ακτινολόγο, γιατί η ουσία που χρησιμοποιείται είναι ιωδιούχος και συχνά αλλεργιογόνος. Ενδεχομένως να χρειαστεί προετοιμασία με κάποια αντιαλλεργικά και με κορτιζόνη.
Πλεονεκτήματα
• Δείχνει λεπτομερείς και τρισδιάστατες εικόνες.
• Απεικονίζει με μεγάλη ευκρίνεια τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς. Συγκεκριμένα, δεν δείχνει μόνο τη στένωση μιας αρτηρίας, όπως η κλασική στεφανιογραφία, αλλά και το σύνολο της αθηρωματικής πλάκας, δηλαδή όλη τη βλάβη μέσα στο τοίχωμα της στεφα­νιαίας αρτηρίας πριν ακόμα αυτή δημιουργήσει στένωση.
• Είναι πιο σύντομη από τη μαγνη­τική τομογραφία.
• Είναι πιο προσβάσιμη, καθώς τα περισσότερα νοσοκομεία διαθέτουν αξονικό τομογράφο.
• Είναι πιο φθηνή από τη μαγνη­τική τομογραφία.
Μειονεκτήματα
Μία αξονική τομογραφία θώρακα δίνει πολύ μεγαλύτερη δόση ακτινοβολίας από αυτήν της ακτινογραφίας.
Η δόση της ακτινοβολίας, μάλιστα, μπορεί να είναι διπλή και τρι­πλή, αν χρειαστούν περισσότερα «περάσματα» για ασφαλέστερη διάγνωση.
Πώς γίνεται
Ο ασθενής ξαπλώνει σε μια μηχανοκίνητη πλατφόρμα σαν κρεβάτι και μπαίνει στον αξονικό τομογράφο, το άνοιγμα του οποίου είναι μεγαλύτερο από αυτό του μαγνητικού. Σε αυτό εισάγεται η περιοχή του σώματος που πρόκειται να εξεταστεί. Οι εικόνες λαμβάνονται με την περιφορά ακτίνων Χ γύρω από την εξεταζόμενη περιοχή, διαμορφώνοντας μια διαδοχική αλληλουχία από «φέτες», τις οποίες συνθέτει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής.
Πόση ώρα διαρκεί
Ανάλογα με το σημείο του σώματος που εξετάζεται, αλλά και την πα­λαιότητα του μηχανήματος, μπορεί να διαρκέσει από 1 έως 10 λεπτά.
Αξονική: Τι να προσέχετε
• Είναι σημαντικό, όταν πρόκειται να υποβληθείτε σε αξονική τομογραφία, να ρωτάτε αν το μηχάνημα είναι νέας γενιάς ή πα­λιό. Να προτιμάτε τα καινούργια, δηλαδή τα πολυτομικά μηχανή­ματα, γιατί δίνουν μικρότερη δόση ακτινοβολίας, αλλά και γιατί έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν τομές από όλα τα επίπεδα του σώματος (εγκάρσιες, λοξές).
• Μην υποβάλλεστε ελαφρά τη καρδία σε αξονική τομογραφία. Να την κάνετε μόνον όταν είναι απολύτως αναγκαία, ώστε να μη θέτετε σε κίνδυνο την υγεία σας από την ακτινοβολία. Ο γιατρός σας, επίσης, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του πόσες αξονικές και ακτινογραφίες έχετε κάνει στο παρελθόν. Αν π.χ. υποφέρετε από συχνούς πονοκεφάλους και έχετε κάνει μία φορά αξο­νική για να αποκλείσετε κάποιο ανεύ­ρυσμα, δεν χρειάζεται να την επανα­λάβετε τον επόμενο ή μεθεπόμενο χρόνο για το ίδιο πρόβλημα.
Μαγνητική τομογραφία
Ενδείξεις
• Χρησιμοποιείται για τον έλεγχο όλου του σώματος και κυρίως του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος, σπονδυλική στήλη). Αναδεικνύει με μεγάλη ευαισθησία και ακρίβεια τους όγκους, τις μεταστάσεις, τις αγγειακές δυσπλασίες και τα ίδια τα αγγεία του εγκεφάλου με τη χρήση μαγνητικής αγ­γειογραφίας. Δείχνει, επίσης, πολύ έγκαιρα τα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια.
• Είναι η πρώτη επιλογή για τη διάγνωση της άνοιας και των νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
• Μπορεί να δείξει περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες είναι υπεύθυνες για την κίνηση των άκρων μας ή το λόγο (λειτουργική Μ.Τ.-fMRI).
• Δείχνει πιο καλά τα μαλακά μόρια του σώματος, για παράδειγμα τα μαλακά τμήματα των άκρων και των αρθρώσεων, όπως είναι οι μηνίσκοι, οι σύνδεσμοι, οι τένοντες.
• Μπορεί να απεικονίσει πολύ καλά τα σπογγώδη οστά (π.χ. της λεκάνης) και να δείξει, για παράδειγμα, ένα οστικό οίδημα που δεν μπορεί να δείξει ούτε η ακτινογραφία ούτε η αξονική τομογραφία.
• Με τη μαγνητική γίνεται και φασματοσκοπία, μία μη επεμβατική μέθοδος με την οποία είναι σαν να κάνουμε βιοψία χωρίς να παίρνουμε ιστό.
Αντενδείξεις
• Να αποφεύγεται τους δύο πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης.
• Αν έχετε βηματοδότη, βαλβίδα στην καρδιά ή μεταλλικά εμφυτεύματα, φροντίστε, πριν υποβληθείτε σε μαγνητική τομογραφία, να συμβουλευτείτε τόσο τον ακτινολόγο όσο και το γιατρό που σας χειρούργησε, για να πληροφορηθείτε αν τα μεταλλικά σώματα που σας τοποθέτησαν είναι συμβατά με το μαγνήτη. Διαφορετικά, υπάρχει κίνδυνος να τα μετακινήσει ο μαγνήτης και να σας στοιχίσουν ακόμα και τη ζωή σας. Προσοχή, επίσης, χρειάζεται αν έχετε μεταλλικά θραύσματα από κάποιο ατύχημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, επιλέγεται μία άλλη μέθοδος εξέτασης (ακτινογραφία, αξονική).
Πλεονεκτήματα
• Δυνατό της σημείο είναι ότι δεν επιβαρύνει τον οργανισμό με ακτινοβολία, γιατί δεν λειτουργεί με ακτίνες αλλά με μαγνητικό πεδίο.
• Είναι πιο λεπτομερής από την αξονική και δίνει περισσότερες πληροφορίες για τη φύση της βλάβης.
• Μπορεί να πάρει τομές, δηλαδή εικόνες από όλες τις πλευρές των σημείων του σώματος που εξετάζονται (π.χ. λοξές, εγκάρσιες, επιμήκεις).
• Αποτελεί σημαντικό όπλο στα χέρια των νευροχειρουργών, γιατί τους βοηθά να καταστρώσουν τη στρατηγική της επέμβασης σε δύσκολες εγχειρήσεις. Αν π.χ. έχουμε έναν άρρωστο που είναι επιληπτικός και πρέπει να αφαιρεθεί η περιοχή που ευθύνεται για την επιληψία, είναι απαραίτητο να εντοπίσουμε και τη σχέση που έχει αυτή η περιοχή με το λόγο, γιατί το ζητούμενο δεν είναι μόνο να απαλλαγεί από την επιληψία, αλλά να μπορεί μετά το χειρουργείο να καταλαβαίνει και να μιλάει.
• Το σκιαγραφικό που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να χρησιμοποιηθεί δεν είναι αλλεργιογόνο, όπως συμβαίνει με αυτό της αξονικής τομογραφίας.
Μειονεκτήματα
• Απαιτεί από τον ασθενή να είναι ακίνητος, καμιά φορά περισσότερο και από 30 λεπτά.
• Δεν είναι πάντα εύκολη η πρόσβαση σε αυτήν, γιατί δεν διαθέτουν όλα τα νοσοκομεία μαγνητικό τομογράφο, ειδικά στην επαρχία.
• Είναι ακριβότερη από την αξονική τομογραφία.
Πώς γίνεται
Ο ασθενής ξαπλώνει σε ένα κρεβάτι και μπαίνει μέσα στο μαγνητικό τομογράφο, που μοιάζει με τούνελ. Ο τομογράφος λειτουργεί με μαγνητικό πεδίο από 3.000 μέχρι 30.000 φορές μεγαλύτερο από το μαγνητικό πεδίο της Γης. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, με τη βοήθεια εκπομπής ραδιοκυμάτων, λαμβάνονται εικόνες της περιοχής που ενδιαφέρει, τις οποίες στη συνέχεια μελετά ο ειδικός ακτινολόγος προκειμένου να ανιχνεύσει τυχόν βλάβες.
Πόση ώρα διαρκεί
Συνήθως χρειάζονται από 15 έως 30 λεπτά. Υπάρχουν όμως κάποιες εξαιρέσεις όπου η εξέταση μπορεί να διαρκέσει και περισσότερο. Μία μαγνητική τομογραφία μαστών, για παράδειγμα, ή μία μαγνητική καρδιάς μπορεί να διαρκέσει και 45 λεπτά.
Τομογράφος αντί στεφανιογραφίας;
Τομογράφος νέας γενιάς «σαρώνει» την καρδιά, τη δείχνει να πάλλεται σε πραγματικό χρόνο και δίνει πλήρη αναφορά για τη λειτουργία της σε 250 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Πρόκειται για το Somatom Definition Flash, που προστίθεται στον εξοπλισμό όλο και περισσότερων ιατρικών κέντρων ανά τον κόσμο και εκτιμάται ότι θα καταργήσει τις παρεμβατικές διαγνω­στι­κές μεθόδους, όπως η στε­φανιογραφία που εγκυμονεί ορισμέ­νους κινδύνους. Το πλεονέκτη­μά του είναι ότι υπόσχεται ταχύτατη και ανώδυνη διά­γνω­­ση, που θα φανεί ιδιαί­τε­ρα χρήσιμη στις έκτακτες περι­πτώσεις (π.χ. στους έντο­­νους πόνους στο στέρνο), όταν υπάρχει ανάγκη για άμεση δράση. Οι γιατροί έχουν αμέ­σως εικόνα για το αν ο ασθε­νής έχει υπο­στεί στεφα­νιαίο επεισόδιο ή πνευ­μονική εμβολή. Επιπλέον, η ακτινο­­βολία που λαμβά­νει ο ασθενής είναι μικρό­τερη εκείνης των συμβατικών τομογράφων.
Πόση ακτινοβολία δεχόμαστε
Απεικονιστικές εξετάσεις
• Ακτινογραφία θώρακα 40 mrem*
• Αξονική τομογραφία θώρακα 760 mrem
• PΕΤ/CT 1.080 mrem
Ανθρώπινες δραστηριότητες
Ετήσια έκθεση σε millirem
• Αποστολή στο διάστημα 25.000
• Δόση στους πνεύμονες από το κάπνισμα ενός πακέτου τσιγάρων καθημερινά 15.000
• Ύπνος δίπλα σε κάποιον επί 8 ώρες 2
• Βλέποντας τηλεόραση 2 ώρες καθημερινά 1
• Αεροπορικό ταξίδι, κάθε ώρα πτήσης 0,5
• Πορσελάνινες θήκες δοντιών ή ψεύτικα δόντια 0,1
Μία αξονική τομογραφία μπορεί να αποδώσει 50-100 φορές περισσότερη ακτινοβολία από μία συμβατική ακτινογραφία, ανάλογα με το σημείο που εξετάζεται, τη μάρκα και την ηλικία του μηχανήματος.
Pet/ct SCAN
Ενδείξεις
• Η κυριότερη εφαρμογή του PET/CT είναι στην ογκολογία, σε ασθενείς με κακοήθειες. Συμβάλλει στη διάγνωση και την πα­ρακολούθησή τους, καθώς και στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας τους.
• Τώρα αναπτύσσονται και άλλες εφαρμογές, όπως καρδιολογικές και νευρολογικές (π.χ. πρώιμη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ).
Αντενδείξεις
Έχει τους ίδιους περιορισμούς με την αξονική.
Πλεονεκτήματα
Το PET/CT άνοιξε νέους ορίζοντες στις απεικονιστικές μεθόδους, επειδή έχει μεγάλη ευκρίνεια και ευαισθησία, καθώς συνδυάζει σε μία και μόνο εξέταση τα προτερήματα δύο διαφορετικών εξετάσεων: της λεγόμενης «τομογραφίας εκπομπής ποζι­τρονίων» (Positron Emission Tomography­-­PET) και της αξονικής τομογραφίας (CT).
Μειονεκτήματα
• Παίρνουμε μία μικρή δόση ακτινοβολίας από το ραδιοϊσότοπο που μας χορηγείται ενδοφλέβια για τη διεξαγωγή της εξέτασης, η οποία όμως γρήγορα αποβάλλεται. Παίρνουμε, όμως, και ακτινοβολία ίση με μία αξονική.
• Δεν έχουν όλοι οι ασθενείς που το χρειάζονται δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό, γιατί δεν είναι αρκετά διαδεδομένο ούτε στο δημόσιο ούτε στον ιδιω­τικό τομέα.
• Είναι πολύ ακριβή εξέταση, αφού έχει δεκαπλάσιο κόστος από την αξονική (περίπου 2.000 €).
Πώς γίνεται
Γίνεται πρώτα έγχυση ενδοφλέβια ραδιοϊσότοπου και στη συνέχεια ο ασθενής μπαίνει σε ένα μηχάνημα όπως αυτό της αξονικής, αλλά λίγο ογκωδέστερο.
Πόση ώρα διαρκεί
Ανάλογα με την εξέταση, από 30 λεπτά έως 1 ώρα.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Παναγιώτη Τούλα, ακτινολόγο, διευθυντή του τμήματος Απεικόνισης του Διαγνωστικού Κέντρου «Εγκέφαλος»-Euromedica.
ΠΗΓΗ